“Το γελαστό παιδί”: Ο Μίκης, ο Λαμπράκης και ο Μάικλ Κόλινς, ο ηγέτης του Ιρλανδικού Απελευθερωτικού κινήματος

Ήταν πρωί τ’ Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή,
Βγήκα να πάρω αγέρα στην ανθισμένη Γή.
Βλέπω μια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνεί,
Σπάσε καρδιά μου εχάθει το γελαστό παιδί.

Είχεν αντρεία και θάρρος και αιώνια θα θρηνώ
το πηδηχτό του βήμα το γέλιο το γλυκό
ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στιγμή
σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί

Ώ, να ‘ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι ,
Και μόνον από βόλι Εγγλέζου να ‘χέ πάει.
Κι απ’ απεργία πείνας μέσα στη φυλακή,
Θά ‘ταν τιμή μου πού χασα το γελαστό παιδί.

Το τραγούδι

Το «Γελαστό παιδί» σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, που έχει ακουστεί και τραγουδηθεί πολύ σε εκδηλώσεις για την εργατική πρωτομαγιά ή σε επετείους του Πολυτεχνείου,  δεν ήταν Έλληνας, όπως ίσως πολλοί νομίζουν, αλλά ένας επαναστάτης από την Ιρλανδία. Ο  Μάικλ Κόλινς, ήταν ένας απ΄ τους σημαντικότερους  ηγέτες του ιρλανδικού απελευθερωτικού κινήματος, ο οποίος σκοτώθηκε σε ενέδρα, πιθανότατα από συντρόφους του.

Το τραγούδι, είναι ένα μελοποιημένο ποίημα του Ιρλανδού Brendan Beham, το οποίο μεταφράστηκε από το Βασίλη Ρώτα και παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 1962, όταν ανέβηκε στην Αθήνα το θεατρικό έργο του Ιρλανδού συγγραφέα, «Ένας Όμηρος». Στην παράσταση ακουγόταν το τραγούδι «Το γελαστό παιδί», που θρηνούσε το χαμό του Μάικλ Κόλινς, αλλά πολλοί το συνδύασαν αργότερα με ελληνικά συμβάντα. Και αυτό, γιατί η μουσική του τραγουδιού  ακούγεται και  στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά, σε σενάριο Βασίλη Βασιλικού που πραγματεύεται την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Έτσι, το «Γελαστό Παιδί» και με την αρωγή της ταινίας, συνδέεται άρρηκτα με τον Λαμπράκη.  Επίσημα, το τραγούδι ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά με ερμηνεύτρια τη Ντόρα Γιαννακοπούλου, αλλά ευρύτατα γνωστό έγινε με την ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη. Οι αρχικοί στίχοι του 1961 έλεγαν “σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί”. Στην πορεία “οι δικοί μας” έγιναν “εχθροί” και πλέον όλοι τραγουδούσαν “σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί”. Μετά την πτώση της Χούντας οι “εχθροί” έγιναν “φασίστες”…

Η Ιρλανδία και η μάχη για την  ανεξαρτησία της

Το 1171 οι Βρετανοί κατέλαβαν την Ιρλανδία με το πρόσχημα ότι αποτελεί θέση για επιδρομές εναντίον τους, ενώ παράλληλα άρχισαν να ενσωματώνονται με τον ντόπιο πληθυσμό. Όμως σιγά σιγά η αστική τάξη που είχε κατακτήσει την εξουσία και είχε ασπαστεί τον προτεσταντισμό για πολιτικούς λόγους, έστησε στο Βορρά μία αποικία Βρετανών- προτεσταντών αποίκων, στους οποίους έδωσε την εξουσία του νησιού τσακίζοντας το παλιό καθεστώς ολοκληρωτικά.

Με την πάροδο των αιώνων, η Ιρλανδία βίωσε πολέμους και εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των διαφορετικών φυλών (clans), ενώ από το 1880 με την «Πράξη Ενωσης», στερήθηκε την αυτονομία της και αποτέλεσε τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.

Στην διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου η φτώχεια και εξαθλίωση αυξήθηκαν κατακόρυφα, ενώ μεγάλο μέρος του Βρετανικού στρατού εγκαταλείπει τη χώρα για το μέτωπο. Οι παράγοντες αυτοί φέρνουν σε επαφή -παρά τις διαφωνίες μεταξύ τους- τους επαναστάτες σοσιαλιστές και τους Ιρλανδούς ρεπουμπλικανούς, που αποφασίζουν την προετοιμασία ένοπλης εξέγερσης, τη στιγμή που η Βρετανική κυβέρνηση θα έχει αποδυναμωθεί από τον πόλεμο. Αποφασίζουν ως ημέρα κήρυξης της επανάστασης την 24η Απρίλη του 1916, («Εξέγερση του Πάσχα») καθώς η χώρα θα γιόρταζε και έτσι θα έπιαναν απροετοίμαστο τον Βρετανικό στρατό.

 

Πράγματι ο λαός αγκαλιάζει το  αντάρτικο (πάνω από 10.000 αντάρτες) που αναπτύσσεται στην Ιρλανδική ύπαιθρο. Παράλληλα μπαίνουν και κάποια όργανα άλλης εξουσίας όπως τα λαϊκά δικαστήρια, ενώ τα συνδικάτα σαμποτάρουν τον εχθρό με κάθε μορφή πάλης. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η Βρετανική κυβέρνηση κάνει ένα βήμα πίσω και το 1921 καλεί σε διαπραγματεύσεις. Στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν εκδηλώνεται άλλη μία φορά η απειθαρχία στη γραμμή του κινήματος. Η Άγγλο-Ιρλανδική συμφωνία που υπογράφουν οδηγεί στον διαμελισμό της Ιρλανδίας σε δύο επικράτειες, εκ των οποίων η Βόρεια παραμένει ως μη-αυτοδιοικούμενη περιοχή στην Βρετανία, ενώ η νότια παραμένει στην Αυτοκρατορία, όμως, ως αυτοδιοικούμενη περιοχή.

 Ο Μαίκλ Κόλινς  

Ο Μάικλ Τζέιμς Κόλινς, γεννήθηκε στην κομητεία Κορκ της κατεχόμενης από τους Άγγλους Ιρλανδίας στις 16 Οκτωβρίου 1890, σε χρονιά δηλαδή μεγάλης πολιτικής ζύμωσης και διάθεσης για αυτονομία και ανεξαρτησία από τον Βρετανικό ζυγό. Ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά του Μάικλ Τζον Κόλινς, αγρότη, λάτρη των μαθηματικών και μέλους μιας μυστικής οργάνωσης για την απελευθέρωση της Ιρλανδίας.

Ο Μάικλ Τζέιμς Κόλινς ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης του IRA, πρωτεργάτης του αγώνα της ανεξαρτησίας και από τους κυριότερους πρωταγωνιστές της ίδρυσης της Ιρλανδικής Δημοκρατίας κατά τις αρχές του 20ου αιώνα.

Διετέλεσε πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης της Ιρλανδίας, υπουργός της, ενώ κατά καιρούς κατείχε και διάφορα άλλα αξιώματα, όπως εκείνο του επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, κ.ά. Ήταν, ακόμη, πρόεδρος της Ιρλανδικής Ρεμπουπλικανικής Αδελφότητας από το Νοέμβριο του 1920 έως και τον θάνατό του. Υπήρξε μέλος της Ιρλανδικής αντιπροσωπείας στις Αγγλο-Ιρλανδικές διαπραγματεύσεις του Λονδίνου οι οποίες κατέληξαν στην υπογραφή συνθήκης για την ίδρυση ανεξάρτητου Ιρλανδικού κράτους. Δολοφονήθηκε από πολέμιους της ειρηνευτικής συνθήκης κατά τη διάρκεια ενέδρας.   

Τα γεγονότα στην σειρά

Το 1905, όταν ο Μάικλ ήταν ακόμη έφηβος,  ιδρύθηκε στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και στη Βόρεια Ιρλανδία από τον Άρθουρ Γκρίφιθ,  το πολιτικό κόμμα Σιν Φέιν, που σημαίνει στα Ιρλανδικά “εμείς οι ίδιοι”. Ιδεολογικά θεωρείται ένα σοσιαλδημοκρατικό και υπερκαθολικό κόμμα με σκοπό την εθνική αυτοδιάθεση και θα αποτελέσει το πολιτικό σκέλος του ΙΡΑ που δημιουργείται το 1919.  Πήρε τη σημερινή του μορφή το 1970, ύστερα από μια εσωτερική διάσπαση που χώρισε το κόμμα στα δύο, με το ένα μισό (γνωστό αρχικά ως Επίσημο Σιν Φέιν) να αποτελεί σήμερα το αριστερό Κόμμα των Εργατών της Ιρλανδίας.

Τη χρονιά του 1905, ο 15χρονος Μάικλ εγκατέλειψε το σχολείο και δούλεψε ως ταχυδρομικός στο Λονδίνο και κλητήρας  σε μια χρηματιστηριακή εταιρεία. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο σπούδασε νομικά και εντάχθηκε, όπως και ο πατέρας του, στην «Ιρλανδική Ρεπουμπλικανική Αδελφότητα», τη μυστική οργάνωση που όρκιζε τα μέλη της στην απελευθέρωση της Ιρλανδίας και ήταν υπεύθυνη για τις σημαντικότερες εξεγέρσεις του 19ου αιώνα.

Στις αρχές του 1916 επέστρεψε στο Δουβλίνο και προσελήφθη σ’ ένα δικηγορικό γραφείο. Λίγους μήνες αργότερα έλαβε ενεργό μέρος στην «Εξέγερση του Πάσχα». Τότε, Ιρλανδοί αυτονομιστές κατέλαβαν κτίρια στο Δουβλίνο και εξεγέρθηκαν κατά των Βρετανών. Ακολούθησαν μάχες με τα βρετανικά στρατεύματα με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 2.000 πολίτες. Η εξέγερση απέτυχε στρατιωτικά, όμως οι αντάρτες πέτυχαν τον πολιτικό τους στόχο, να κρατήσουν δηλαδή τις θέσεις τους για αρκετό χρόνο ώστε να δικαιολογήσουν την ανεξαρτησία τους. Ο Κόλινς συνελήφθη μαζί με χιλιάδες ακόμη Ιρλανδούς και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αγγλία, από όπου αφέθηκε ελεύθερος λίγους μήνες μετά, το Δεκέμβριο του 1916.

Στις βρετανικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1918, πλειοψήφησε στην Ιρλανδία το Σιν Φέιν, με επικεφαλής τον Ίμον Ντε Βαλέρα και επίλεκτο μέλος τον Μάικλ Κόλινς. Οι ιρλανδοί βουλευτές συγκρότησαν στο Δουβλίνο προσωρινή κυβέρνηση και Εθνοσυνέλευση, η οποία ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας. Ο αιρετός πρόεδρος Ίμον Ντε Βαλέρα και ο αντιπρόεδρος Άρθουρ Γκρίφιθ ήταν στη φυλακή και έτσι μεγάλο μέρος της ευθύνης τους περιήλθε στον Κόλινς, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος υπουργός Εσωτερικών του Σιν Φέιν.

Στη συνέχεια οργάνωσε την απόδραση του Ντε Βαλέρα από τη φυλακή Λίνκολν και ο ίδιος έγινε υπουργός Οικονομικών. Ακολούθησε ο Αγγλοιρλανδικός πόλεμος (1919-1921) στον οποίο ο  Κόλινς διακρίθηκε, κυρίως, για τις στρατιωτικές του ικανότητες καθώς ήταν αυτός που δημιούργησε μικρές και ευκίνητες ομάδες ανταρτών, οι οποίες χτυπούσαν γρήγορα αγγλικούς στόχους και εξαφανίζονταν. Οι ομάδες αυτές βασιζόταν στην καθοδήγηση τοπικών ηγετών, στην καλή γνώση της περιοχής όπου δρούσαν και στη στενή σχέση με το λαό της, που αντιστάθμιζε την έλλειψη εφοδίων. Αυτή η τακτική ανέδειξε τον Μάικλ Κόλινς ως έναν από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς του ανταρτοπολέμου και τον έβαλε στην πρώτη θέση της λίστας με τους καταζητούμενους από τους Βρετανούς, που τον είχαν επικηρύξει αντί 10.000 λιρών.

Ο Μάικ Κόλινς το 1922

Η συνθήκη και ο θάνατος

Τον Ιούλιο του 1921, κηρύσσεται ανακωχή και οι Γκρίφιθ και  Κόλινς ήταν οι απεσταλμένοι του Ντε Βαλέρα στο Λονδίνο για τις διαπραγματεύσεις ειρήνης.  Η Συνθήκη της 6ης Δεκεμβρίου 1921 υπογράφηκε από τον Γκρίφιθ, με την πεποίθηση ότι ήταν η πιο ευνοϊκή που μπορούσε να επιτευχθεί την εποχή εκείνη για την Ιρλανδία αλλά και με την απόλυτη βεβαιότητα ότι έτσι υπέγραφε τη δική του καταδίκη σε θάνατο.

Στη συνθήκη αυτή, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην ανεξαρτησία των 26 εκ των 32 κομητειών της νήσου ως «ντομίνιον» (δηλαδή καθεστώς αυτοκυβερνήσεως υπό το βρετανικό Στέμμα) με την επωνυμία Ελεύθερη Ιρλανδική Πολιτεία , ενώ  ο λαός των 6 κομητειών της Βόρειας Ιρλανδίας (δηλαδή οι έποικοι που είχαν εγκαταστήσει εκεί οι Εγγλέζοι τους προηγούμενους αιώνες) είχε αποφασίσει να παραμείνει υπό τη βρετανική κυριαρχία.

Οι όροι για τη διχοτόμηση της Ιρλανδίας σε βόρεια και νότια, καθώς και ο όρκος πίστης στο αγγλικό στέμμα ήταν απαράδεκτοι για τον Ντε Βαλέρα και τους άλλους εθνικιστές ηγέτες. Η πειστικότητα του Κόλινς όμως οδήγησε στην αποδοχή της Συνθήκης η οποία ψηφίστηκε από την Ιρλανδική Συνέλευση με μικρή πλειοψηφία, 64-57.  Τότε ο ντε Βαλέρα και μεγάλη μειοψηφία των βουλευτών του Σιν Φέιν παραιτήθηκαν. Σχηματίστηκε προσωρινή διακυβέρνηση, με πρόεδρο τον Γκρίφιθ και πρωθυπουργό τον Κόλινς.

Στην ουσία, με τη συνθήκη αυτή, η Ιρλανδία μετά από 700 χρόνια κατοχής  κέρδισε την αυτονομία της και οι Βρετανοί κράτησαν μόνο το 1/6 του εδάφους της. Αυτό το 1/6 όμως ήταν και το πιο πλούσιο! Γι αυτό και οι Ιρλανδοί εθνικιστές θεώρησαν μέγα λάθος τη συνθήκη και έτσι ο αγώνας συνεχίστηκε, οδηγώντας σε έναν αιματηρό εμφύλιο, αυτή τη φορά,  ανάμεσα στους παλιούς συμπολεμιστές επαναστάτες.

Ο Μάικλ Κόλινς, προσπάθησε να μη χυθεί αίμα συντρόφων. Όμως ενώ βρισκόταν σε περιοδεία στην περιφέρειά του στο δυτικό Κορκ, πυροβολήθηκε σε ενέδρα στο Μπιλ Να Μπλαθ και πέθανε στις 22 Αυγούστου 1922. Ο θάνατός του σκεπάστηκε από μυστήριο  κι ακόμα και σήμερα εγείρει θεωρίες συνωμοσίας. Σύμφωνα με μία θεωρία, ο Κόλινς κατευθυνόταν σε σημείο όπου θα συναντούσε κρυφά τον ντε Βαλέρα με σκοπό να βάλουν τέρμα στη μεταξύ τους κρίση. Σε αυτή την περίπτωση, ο Κόλινς μπορεί να δολοφονήθηκε είτε από ακραία στοιχεία που δεν επιθυμούσαν αυτή τη συμφιλίωση είτε από ανθρώπους του ντε Βαλέρα.

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία όμως, αυτή η συνάντηση δεν ήταν πραγματική, αλλά παγίδα για να οδηγηθεί ο Κόλινς στο σημείο της δολοφονίας του. Είναι ωστόσο κοινά αποδεκτό ότι ο ηγέτης του κινήματος για την ιρλανδική ανεξαρτησία δολοφονήθηκε από Ιρλανδούς. Αυτό άλλωστε είναι κάτι που αναφέρεται και ως υπόνοια στο «Γελαστό Παιδί», στον στοίχο  «Ώ, να ‘ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι ,Και μόνον από βόλι Εγγλέζου να ‘χέ πάει».

Η δολοφονία του προκάλεσε τεράστια συγκίνηση και στην κηδεία του παραβρέθηκαν μισό εκατομμύριο πολίτες.  Μετά τον θάνατό του η διαμάχη των δύο τάσεων συνεχίστηκε και ακόμα και σήμερα, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Ιρλανδίας αναφέρονται το ένα στον Κόλινς και το άλλο στον ντε Βαλέρα. Το Σιν Φέιν παραμένει ενεργό τόσο στην Ιρλανδική Δημοκρατία όσο και στη Βόρεια Ιρλανδία, ενώ ο IRA εγκατέλειψε τον ένοπλο αγώνα στη δεκαετία του 1990.

Ο ΙΣΠΑΝΟΣ

—–

Ακούστε: Ντόρα Γιαννακοπούλου – Το Γελαστό Παιδί https://www.youtube.com/watch?v=4U38BojiZoo

Ακούστε:  Μουσική του Μίκη Θεοδωράκη από την ταινία Του Κώστα Γαβρά “Ζ” (το Γελαστό Παιδί, original soundtrack    https://www.youtube.com/watch?v=R_C8_4Ijcro&t=122s

Δείτε: Την Ταινία του 1996, «Μάικλ Κόλινς ο επαναστάτης», με τους σπουδαίους  Liam Neeson, Aidan Quinn, Stephen Rea, Alan Rickman, και  Julia Roberts Η ταινία απέσπασε το Χρυσό Λιοντάρι καλύτερης ταινίας και βραβείο καλύτερης ερμηνείας στο Φεστιβάλ Βενετίας και Όσκαρ καλύτερης φωτογραφίας και μουσικής. https://www.youtube.com/watch?v=1Fx81DaFr2U&list=PLz5_KXUczT8SFzC1PCIRiGjCsXy9MbiT5

The post “Το γελαστό παιδί”: Ο Μίκης, ο Λαμπράκης και ο Μάικλ Κόλινς, ο ηγέτης του Ιρλανδικού Απελευθερωτικού κινήματος appeared first on economico.gr | Ειδήσεις | Νέα | Επικαιρότητα.